پترولوژی مجموعه افیولیتی راتوک (جنوب گزیک، شرق استان خراسان جنوبی)

منطقه مورد مطالعه، بخشی از افیولیت ملانژ زمین درز سیستان در شرق ایران بوده و در 60 کیلومتری جنوب گزیک، شرق روستای راتوک واقع شده است. واحدهای سنگی منطقه شامل: واحدهای آمیزه افیولیتی، رسوبی (آهک و فلیش منسوب به کرتاسه فوقانی)، توده های نفوذی و نیمه نفوذی پس از جایگیری افیولیت ملانژ (با سن ترشیری) و واحدهای ولکانیکی پلیوکواترنر می باشند. واحدهای آمیزه افیولیتی منطقه راتوک شامل پریدوتیت، گابرو (لایه ای و ایزوتروپ) و با گسترش کمتر و پراکنده دایک های دیابازی و واحدهای گدازه ای می باشد. بافت غالب واحدهای آمیزه افیولیتی گرانولار، گرانوبلاستیک، پوئی کلیتیک، مشبک، افیتیک، ساب افیتیک و واریولیتیک بوده و درشت بلورهای عمده تشکیل دهنده آنها پیروکسن، پلاژیوکلاز، الیوین و کمتر کروم اسپینل می باشد. از دگرسانی های غالب منطقه می توان به سرپانتینی شدن، لیستونیتی شدن، دگرسانی آرژیلیک، رودنگیتی شدن، کربناتی شدن، سرسیتی شدن و دگرسانی پروپلیتیک اشاره نمود. آنالیز میکروپروب کانی های الیوین، پیروکسن و اسپینل نمونه پریدوتیتی نشان می دهد که الیوین آنها از نوع فورستریت، ارتوپیروکسن از نوع انستاتیت و ترکیب اسپینل های موجود بیشتر آلومینیوم- کروم دار و بندرت آهن دار می باشد. سری ماگمایی واحدهای مجموعه افیولیت ملانژی از نوع تولئیتی و متعلق به پشته های میان اقیانوسی و مجموعه ساب ولکانیکی که درون افیولیت ملانژ نفوذ کرده، کالک آلکالن و مرتبط با فرورانش می-باشد. الگوی عناصر کمیاب بهنجارشده نسبت به گوشته اولیه برای نمونه های گابرویی، در عناصر cs,k,sr,eu غنی شدگی و در عناصر rb,nb,ce,zr,ti تهی شدگی نشان می دهد و در الگوی عناصر کمیاب بهنجار شده نسبت به گوشته اولیه نمونه های پریدوتیتی، عناصرcs,th,la,p ناهنجاری مثبت و عناصر rb,ba,nb,ce,zr ناهنجاری منفی مشاهده می شود. براساس شواهد کانی شناسی و ژئوشیمیایی ماهیت افیولیت ملانژ راتوک مورب و منشا گرفته از یک گوشته تهی شده اسپینل لرزولیتی می باشد.